PLASTİKSİZ TEMMUZ.

Gezegenimizde neredeyse her sahilde karşılaştığımız tek kullanımlık plastik atıklar.

KILAVUZ

︎

3 Temmuz 2023
Yazan: İrem Çetinor

Plastik malzeme olarak oldukça esnek ve kullanımıyla neredeyse tüm yaşamımızı etrafına kurduğumuz bir malzeme.

This Is Plastics‘den aldığımız bilgileri sizin için öncelikle bir derlemek istedim.

Plastikler polimerlerdir. Bir polimer, monomerler denilen daha küçük moleküllerden oluşan büyük bir moleküldür. Plastik üretimi doğal gaz, petrol veya bitkiler gibi ham maddelerle başlar ve bu çeşitli ham maddeler etan ve propan adında monomerlere dönüştürülürler. Bu monomerler, yukarda da değindiğim gibi doğal gaz, petrol ve bitkiler gibi doğal materyallerden elde edilirler.

Etan ve propan, yüksek ısıda işlem görerek çatlamaya tabi tutulurlar. Böylece etilen ve propilen gibi monomerlere dönüşürler. Etilen ve propilen gibi monomerler bir katalizörle birleştirilerek, toz halinde çamaşır deterjanı gibi görünen bir polimer 'köpük' oluşturulur.

Polimer, bir ekstrüzyon makinesine beslenir, burada eritilir ve bir boruya beslenir. Plastik uzun bir tüp şeklinde soğutulur ve bu tüp ardından granüller şeklinde kesilir.
Bu granüller daha sonra envai çeşit fabrikalara gönderilir, ve pet şişe, gıda ambalajı, otomobil parçaları, tıbbi cihazlar ve daha pek çok ürüne dönüştürülmek üzere işlemden geçerler.

Plastik kelimesi, Yunanca ‘plastikos’ kelimesinden gelir ve ‘büyümek’ veya ‘şekil almak’ anlamına gelir.

Toprağın metrelerce altından çıkarılan petrolden üretilen çeşitli plastik türlerini gıda ambalajından, medikal kullanıma, taşıma sistemlerinden koruma mekanizmalara, bilimden eğitime kadar neredeyse her alanda kullanıyoruz. Anneannelerimizin zamanından beri etrafta olan bu malzemeyi kullanmanın doğaya verdiği zararı 80’lerden beri gözlemleyebiliyor, ve karşıt duruş sergileyebilmek için alternatifler üretiyoruz. Bu ‘yeşil dalga’nın parçası olan pek çok aktivisti, ama ötesinde de vicdanı olan pek çok insanı farklı şekilde hareket etmeye iten çok uzun bir yolculuk.

Her sene Temmuz ayında Plastiksiz Temmuz’u kutlayarak plastik atıkları reddetmek üzerine kendimize meydan okuyoruz. Bu sene de bu akıma katılmadan önce bu aylık meydan okumanın neden önemli olduğuyla ilgili biraz düşüncelerimi sizinle paylaşmak istedim.

Öncelikle sadece bir kere kullandıktan sonra atacağınız plastik atıkların neden bu kadar gündemimizde yer kapladığından biraz bahsetmek istiyorum. Bir plastik şişenin üretiminde kullanılan enerji, su, insan ve makine gücü, bunun ötesinde o hammaddenin doğadan çıkarılması gibi tüm üretimine dair aşamaları bir düşündüğünüzde, hızla ve üzerine hiç düşünmeden kullanıp attığınız pet şişenin hiç de kullanmaya değer olmadığını anlayacaksınız.

Üretimi dışında kullanımından sonra dönüştüğü atığın doğaya ve hayvanlara neden zarar verdiğinden biraz bahsedelim. Eğer özellikle pet şişeler kullanıldıktan sonra geri dönüştürülmüyorsa, ‘çöpe’ oradan da katı atık sahasına gidiyor. Bu optimum koşullarda karşımıza çıkan bir durum. Eğer katı atık sahasına gitmiyorsa bu şişeler, çoğunlukla toprağa, nehirlere ya da denizlerimize karışıyor.

Peki bu neden tehlikeli?

Çünkü plastiğin bir ürüne dönüştükten sonra özellikle toprağa toksik madde olarak karışarak doğal suları kirletmesi ve denizlerimizde zaman içinde güneş ve tuzdan ötürü küçük parçalara yani ‘mikroplastik’lere dönüşerek hayvanlar tarafından yutulması söz konusu oluyor. Bütün bunlara gerçekten dur diyebiliriz.

The Ocean Cleanup’ın websitesinden aldığımız okyanuslarımızda bulunan ‘çöp adaları’nı gösteren bir dünya haritası. Bu ‘çöp adaları’ çoğunlukla plastikten oluşuyor.

Kafesi olan işletmeci, günde belki 300 plastik bardak kullanıyor olabilir, ama satış politikasını değiştirerek o 300 bardağın çöpe gitmesini önleyebilir. Evden çalışan bir birey haftada 3 dışardan yemek sipariş ediyor olabilir, ve bundan vazgeçerek kendi hayatında doğa ve dünya için pozitif bir değişim yaratabilir.

Hepimiz görmek istediğimiz değişim için ödün vererek farklı öncelikler oluşturabiliriz. Bu değişimi gerçekleştirebilecek kapasite ve güçte olduğumuzu düşünüyorum. Sorumluluğu hep başkalarına atarak daha kaç sene daha geçireceğiz, ve bu esnada doğaya daha ne kadar zarar vereceğiz? Bunu bir düşünmekte fayda var.

Evet kesinlikle büyük şirketler, belediyeler, ülkeler bu konuda çalışmalı, ama tüm bu konunun bana sorarsanız sorumlusu biz bireyleriz, ve biz birey olarak algımızı değiştirmediğimiz sürece bir değişim yaratamak pek mümkün değil. Çünkü düşündüğünüzde belediye çalışanları da, şirketlerdeki sorumlulular da, politikalar üreten politikacılar da bireylerden oluşuyor. Bu konuda bireylerin özgün seçimlerinin çok büyük derecede önemli olduğunu düşünüyorum. Özellikle gündelik alışkanlıklarımızı düşündüğümde. Gel gelelim Plasiksiz Temmuz ayına.

Plastic Free July®, yani ‘Plastiksiz Temmuz’ milyonlarca insanın plastik kirliliğine çözüm olabileceği küresel bir hareket.

Milyonlarca insanın plastik atıklarını çoğaltmaktan ziyade azalttığı yaz aylarını heyecanla bekliyorduk. Daha temiz sokaklar, okyanuslar ve güzel topluluklar elde etmek üzere yola çıkmış bu hareketin, 2011’den beri her Temmuz ayında düzenlediği bu meydan okumaya pek çok farklı şekilde katılmak mümkün! Tek kullanımlık plastikleri reddederek sen de Plastic Free July'ın bir parçası olmaya hazır mısın?

Nasıl parçası olabilirsin?

Bu Temmuz ayında dünyanın dört bir yanındaki milyonlarca insan, tek kullanımlık plastikleri reddederek bir adım atmayı seçiyor. Hangi tercihi yaparsanız yapın, yeniden kullanılabilir bardaklara geçmek, plastik ambalajlardan kaçınmak, yeniden kullanılabilir çanta ve şişeleri hatırlamak veya diğer pek çok seçenek; birlikte küçük adımlarımız büyük fark yaratıyor. Sen nasıl bir adım atmak, nasıl bir değişim denemek isterdin?

Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri madde 11, 12, 14 ve 15, yani sürdürülebilir şehirler ve topluluklar, sorumlu üretim ve tüketim, su altı yaşamı ve karasal yaşam maddelerini küresel boyutta etkilemek mümkün!

Plastic Free July katılımcıları:

01. Yılda kişi başına, %3.5 daha az atık olacak şekilde 15kg evsel atık ve geri dönüşümü azaltırlar.

02. Küresel olarak 2.1 milyar ton atık ve geri dönüşümü, bunların içinde 300 milyon kg plastik tüketimini azaltmış olurlar.

03. Katılımcıların %86'sı hayatlarında değişiklikler yaparlar ve bu değişiklikler alışkanlıklara ve hayat tarzına dönüşür.

04. 2011’den bu yana 11 yıl kapsamında, Plastiksiz Temmuz tüm şişelenmiş su talebinde %2.3, tüm meyve ve sebze ambalajlarında %3.1 ve tüm plastik pipetlerde %4.0 küresel azalmayı sağlamıştır.

Bu küresel akıma bir birey olarak, ya da arkaşlarınla birlikte katılarak sen de değişimin parçası olabilir, farkındalığını arttırabilir, #dünyaiçinTemmuzayı ve #dünyaiçinbiray etiketiyle sürece dahil olabilirsin!

Daha fazla bilgi için aşağıdaki videoyu izleyebilir, ve websitelerini ziyaret edebilirsin. Ya da kendine ve sevdiklerine meydan okumak istersen linki ziyaret edebilirsin. www.plasticfreejuly.org/take-the-challenge/